4) حساب های دریافتنی (بدهکاران)
وقتی فروش یا ارائه انواع خدمات به صورت نسیه انجام گیرد، حساب های دریافتنی (بدهکاران) ایجاد می شود.
-مطالبات به دو دسته تقسیم می شوند:
1) تجاری: مطالباتی هستند که شامل فروش کالا یا ارائه خدمات به طور نسیه می باشد
2) غیرتجاری: بدهکارانی هستند که داتا شامل سود نیستند؛ مانند دادن وام به کارکنان، واگذاری اثاثه به اشخاص
1) کسانی که وجه نقد در اختیار ندارند می توانند کالا یا خدمات مورد نیاز خود را دریافت کنند و به عرضه خدمات یا کالا بپردازند و کسب سود کنند.
2) عرضه کنندگان کالا یا خدمات می توانند، میزان فروش کالا یا عرضه خدمات خود را افزایش دهند.
3) بر اثر خرید و فروش نسیه کالا و خدمات به رونق اقتصادی جامعه نیز کمک می شود.
-ولی معامله نسیه معایبی هم دارد؛ از جمله مشکل در وصول مطالبات و چه بسا غیر قابل وصول شدن آن است. از این لحاظ حساب های دریافتنی به چند دسته تقسیم می شوند:
هزینه مظالبات مشکوک الوصول
جساب های دریافتنی
1) حساب های دریافتنی قابل وصول: درموعد یا سررسید وصول خواهند شد.
2) حساب های دریافتنی غیرقابل وصول:وصول آنها غیر ممکن است و امیدی برای وصول آنها وجود ندارد که به آنها مطالبات سوخت شده نیز می گویند.
3) حساب های دریافتنی مشکوک الوصول:احتمال سوخت شدن آنها وجود دارد.
1) روش حذف مستقیم:
هزینه مطالبات مشکوک الوصول **
حساب های دریافتنی **
اما در این روش دو ایراد اساسی وجود دارد:
1-1) اصل تخصیص و تطابق رعایت نمی شود:اصل تخصیص به معنی منظور کردن هزینه ها و درآمد های هر دوره مالی به حساب های همان دوره می باشد، برای مثال ایجاد حساب های دریافتنی در سال قبل بوده ولی هزینه سوخت شدن آن در سال جاری اتفاق افتاده است. یعنی هزینه ای که مربوط به سوخت مطالبات سال قبل است، در حساب های سال جاری منظور می شود.
1-2) اصل واقعیت واصل محافظه کاری رعایت نمی شود: یعنی سود و زیان مندرج در صورت سود و زیان با واقعیت منطبق نیست و همچنین میزان دارایی های مندرج در ترازنامه مطابق واقعیت نیست، زیرا حساب های دریافتنی سنوات قبل که احتمال وصول ضعیفی دارد در صورت های مالی انعکاس دارد و تصویر درستی از حساب های دریافتنی و دارایی ها را نشان نمی دهد.
-در صورتی که بعد از مدتی مشخص شود که مطالبات سوخت شده ای قابلیت وصول دارد در صورتی که سوخت مطالبات و امکان وصول آن هردو در یک دوره مالی اتفاق افتاده باشد خواهیم داشت:
حساب های دریافتنی **
هزینه مطالبات سوخت شده **
بابت اعتبار مجدد بخشیدن به مطالبات سوخت شده
-و اگر سوخت و حذف مطالبات در سال های قبل اتفاق افتاده باشد، باید از حساب سایر درآمد ها استفاده شود:
حساب های دریافتی **
سایر درآمد ها **
-به محض دریافت وجه مطالبات می توان ثبت زیر را تنطیم کرد:
وجوه نقد **
حساب های دریافتی **
بابت تسویه حساب با بدهکاری که مطالبه از آن سوخت شده بود
2) روش ایجاد ذخیره: در پایان هر دوره مالی؛ بررسی لازم درباره ی حساب های دریافتنی ایجاد شده در طی دوره انجام می پذیرد. در صورتی که احتمال عدم وصول وجود داشته باشد آن را به حساب هزینه مطالبات مشکوک الوصول منظور می کنند و طرف مقابل آن را ذخیره مطالبات مشکوک الوصول می نامند.
هزینه مطالبات مشکوک الوصول **
ذخیره م.م **
بابت منظور کردن هزینه مطالبات مشکوک الوصول به حساب ذخیره
-دراین روشف هرموقع یکی از بدهکاران، کاملا سوخت شده و اطمینان از غیرقابل وصول بودن پیدا کند برای اینکه نام وی از لیست حساب ها حذف شود ثبت زیر انجام می شود:
ذخیره م.م **
حساب های دریافتی **
بابت حذف مانده بدهی یکی از بدهکاران سوخت شده
-با این روش هردو اصل واقعیت (کاهش ارزش حساب های دریافتی به میزانی که انتظار وصول آنها می رود) و اصل تطابق هزینه (تخصیص هزینه های ناشی از کاهش حساب های دریافتی به حساب های همان دوره مالی) رعایت می شود.
1) روش درصدی از حساب های دریافتی
2) روش درصدی از فروش های نسیه موسسه
3) روش تجزیه سنی حساب های دریافتنی (سررسید یابی)
4) روش موردی (شناسایی ویژه)
-در بین روش های فوق فقط در روش دوم؛ هزینه سوخت مطالبات آن سال به مانده ذخیره مطالبات سال های قبل اضافه می شود. در دیگر روش ها در پایان دوره مانده ذخیره م.م تعدیل می گردد و براساس آن هزینه سوخت آن سال محاسبه می شود.در روش دوم امکان دارد بعد از چندسال مبلغ قابل توجهی به عنوان مانده ذخیره م.م داشته باشیم که غیرواقعی نیز باشد.
1) روش درصدی از حساب های دریافتی:باتوجه به تجربه سال های قبل، درصدی از مانده حساب های دریافتی، به حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول، اختصاص می یابد. برای مثال 5% مانده حساب های دریافتی، برای اطمینان از دقت، نرخ مذکور با گرفتن میانگین از درصدهای سه سال اخیر بدست می آید.
حساب هزینه م.م **
حساب ذخیره م.م **
بابت منظور کردن 5% مانده حساب های دریافتی به عنوان مشکوک الوصول
2) روش درصدی از فروش خالص موسسه:در این روش درصدی از خالص مانده حساب های فروش نسیه دوره مالی را مشخص می کنند و برای تامین ذخیره مطالبات مشکوک الوصول درنظر می گیرند. درصد آن بر مبنای حساب های دریافتی سوخت شده و فروش های نسیه دوره های مالی گذشته برآورد می شود.
اما چون محاسبه و جدا کردن میزان فروش های نقدی و نسیه بسیار وقت گیر است لذا حسابداران درصدی از کل فروش های خالص موسسه را درنظر می گیرند. لازم است فروش های خالص ملاک قرار گیرد. یعنی برگشت از فروش و تخفیفات فروش از فروش کل؛ کسر می گردد.
3) روش تجزیه سنتی حساب های دریافتی:در این روش؛ عمر حساب های دریافتی مورد بررسی قرار می گیرد. به طور معمول احتمال وصول حساب های دریافتی که مدت زمان طولانی از سررسید آنها سپری شده کم است. لذا جدول تجزیه سنی حساب های دریافتی را تنظیم می کنند و سپس برای جمع هر ستون درصدی در نظر می گیرند. این روش کمتر کاربرد دارد ولی دقیق تر است. تجزیه وتحلیل مطالبات بر اساس عمر و قدمت آنها را تجزیه سنی مطالبات گویند.
4) روش موردی (شناسایی ویژه): یک به یک حساب های دریافتی تحت بررسی قرار می گیرند و فهرستی از افراد و مبالغی که نسبت به وصول شدن مشکوک هستند؛ تهیه می گردد وبرای هرکدام درصد احتمال وصول مطالبات در نظر گرفته می شود. برای مثال آقایان الف، ب، پ، ت و ج به موسسه درپایان سال مالی **13 بدهکارند. بررسی به عمل آمده نشان می دهد احتمال وصول مطالبات از آقای الف غیرممکن، از آقای ب 60%، و از آقای ج احتمال وصول 20% است و مابقی کامل وصول می شوند. داریم:
%20 * مانده(ج) +60% مانده(ب) +100% مانده (الف) - میزان ذخیره سوخت مطالبات
نکته: در روش های ذخیره هرگاه با ارائه مدارک و اسناد، حسابدار اجازه حذف مطالباتی که سوخت شده پیدا کند؛ با آرتیکل زیر نسبت به حذف مطالبات سوخت شده از لیست بدهکاران اقدام می شود:
حساب ذخیره م.م **
حساب های دریافتنی **
بابت سوخت طلب از یکی از بدهکاران و حذف مانده وی
نکته: در پایان دوره مالی، هزینه م.م جزو هزینه های عمومی و اداری می باشد و درصورت حساب سود و زیان باید منعکس شود. حساب ذخیره م.م نیز جزو حساب های دائمی است .و به دوره مالی بعد منتقل میشود و در ترازنامه به عنوان کاهنده حساب های دریافتی است.
-توجه شود که فقط در روش درصدی فروش خالص؛ میزان ذخیره دوره مالی به مانده قبلی اضافه می شود و در پایان سال مانده از مانده سال قبل، حتما بیشتر خواهد بود.
1) حساب ذخیره م.م دوره را بستانکار، و شخص را بدهکار نماییم.
2) حساب بازیافت مطالبات سوخت شده را بستانکار نماییم.
3) جساب سود انباشته را بستانکار کنیم که مورد قبول حسابرسی و اداره مالیات نیست، زیرا مالیات آن کسر نشده و قبلا به عنوان هزینه معرفی نشده بود.
نکته: در طول سال حساب هزینه م.م گردش ندارد، فقط یک ثبت در پایان دوره مالی در آن انجام می شود ولی حساب ذخیره م.م می تواند گردش داشته باشد. ازجمله بدهی شخصی که طلب از وی سوخت شده، برای بازیافت مطالبات سوخت شده، و محاسبه و ثبت هزینه م.م در پایان دوره.
5) اسناد دریافتنی
هرگاه از بدهکاران در قبال بدهی به موسسه؛ سفته یا برات دریافت شود که در آن، بدهکار مکلف شده وجه معینی را درتاریخ معینی به موسسه پرداخت نماید به این گونه اسناد، اسناد دریافتنی گویند.
چک: طبق قانون تجارت ایران، سندی است که پرداخت کننده، تمام یا قسمتی از موجودی حساب بانک خود را به دیگری حواله می دهد لذا چک در قانون به عنوان پول نقدی نزد بانک محسوب می شود ولی در عرف بازار، چک ها را تاریخ دار و مدت دار پرداخت می کنند و دراین صورت می توان به عنوان اسناد دریافتنی منظور کرد. درحالی که تعریف قانونی چک، غیر از این است.
سفته: حواله کتبی و سندی است که به موجب آن، صادر کننده سفته به حواله کرد ذینفع ( دریافت کننده وجه سفته) مبلغ مشخصی را درتاریخ معین یا به محض رویت، متعهد به پرداخت آن می شود. هزینه سفته با تمبر آن مشخص می شود و درحال حاضر سه در هزار مبلغ سفته، هزینه تمبر آن است؛ یعنی هریک میلیون تومان، سه هزار تومان.
-وقتی یکی از بدهکاران بابت بدهی خود سفته یا برات صادر کند، این مبلغ از بدهی وی کسر و به حساب اسناد دریافتنی منتقل می شود. در تاریخ سررسید در صورتی که سند وصول شود، مبلغ آن به صندوق یا بانک کنظور می شود واگر نکول شود (وصول نشود) دو مرتبه به حساب بدهکاری وی منتقل می شود.
نکته: توجه شود که اگر سفته بابت تضمین رد و بدل شود، چون وجه و مبادله ریالی رخ نداده است، از حساب اسناد دریافتی استفاده نمی شود بلکه از حساب های انتظامی و طرف حساب انتظامی استفاده می شود. در ضمن برای دریافت یا پرداخت جهت تضمین، در هردوره از ثبت یکسانی استفاده می شود و حساب های انتظامی بدهکار و طرف حساب های انتظامی بستانکار می شود.
عندالمطالبه: به محض مراجعه ذینفع باید پرداخت شود.
پرداخت در تاریخ معین: درآن تاریخ با ذکر روز و ماه و سال مشخص شده است.
متعهد پرداخت به مدت معین از تاریخ صدور یا مراجعه: ار تاریخ صدور یا مراجعه ذینفع؛ به مدت مشخصی ب حسب روز، ماه و یا سال باید پرداخت شود.
1) نگهداری اسناد دریافتی تا سررسید در موسسه و وصول آن توسط خود موسسه و در صورت نپرداختن وجه آن توسط متعهد در سررسید، باید جهت شکایات قانونی به مراجع قضایی مراجعه نمود.
2) واگذاری سفته جهت وصول به بانک؛ سفته در اختیار بانکی که موسسه در آن حساب قرار داده می شود تا بانک به نمایندگی از موسسه آن را وصول کند.
اسناد دریافتی در جریان وصول **
اسناد دریافتی **
بابت واگذاری سفته به بانک
بانک **
اسنادر دریافتی در جریان وصول **
بابت اطلاع از وصول سفته
حساب های دریافتی **
اسناد دریافتنی در جریان وصول **
بابت اطلاع از نکول سفته
دراین حالت؛ سفته واگذار شده به بانک، تا زمان سررسید نزد بانک باقی می ماند. بانک چند روز قبل از سررسید تصویر سند را که قسمت بالای آن تکمیل شده برای شخص متعهد ارسال می کند، متعهد تا 9 روز بعد از سررسید مهلت دارد که وجه سفته را به بانک بپردازد. اگر مهلت لازم سپری شد و متعهد وجه سفته را نپردازد، در صورتی که سفته با حق واخواست (اجازه واخواست و صدور برگه عدم پرداخت توسط بانک) به بانک واگذار شده باشد، بانک اقدام به واخواست (اعتزاض قانونی) می نماید. هزینه هایی که بانک از حساب موسسه برای این منظور برمی دارد، توسط موسسه به حساب متعهد منظور می گردد. سفته واخواست شده توسط واگذارنده باید به دادسرا ارائه و شکایت قانونی به عمل آید.
حواله کتبی می باشد که به موجب آن صادرکننده برات، به شخص دیگری دستور می دهد که مبلغ مشخصی رابه محض رویت یا درتاریخ معین؛ در وجه وی یا شخص ثالث ویا به حواله کرد او بپردازد. درارتباط با برات؛ دو یا سه نفر شرکت دارند:
نفر اول : برات دهنده
نفر دوم : برات گیر
نفر سوم : ذینفع
-ذینفع و برات دهنده ممکن است یک شخص باشند. شخص متعهد پس از دریافت برات؛ شرایط و مبلغ آن را بررسی و آن را امضا می کند. به این مساله قبولی برات گویند. برخی مواقع متعهد، برات را با شرط می پذیرد که بر روی برات قید می کند، عدم قبولی برات یا قبولی برات با شرط، نکول برات می گویند. شکل ظاهری برات وسفته تقریبا یکسان است فقط در برات؛ توضیحات بیشتری وجود دارد.
برات دیداری (عندالمطالبه)
برات به وعده از دیدار: بعد از مدت معینی از مراجعه ذینفع، باید پرداخت شود.
برات به وعده از تاریخ صدور: پس از مدت معینی از تاریخ صدور باید پرداخت شود.
نکته: در هنگام صدور برات؛ هیچ ثبتب انجام نمی شود ولی به محض اطلاع از قبولی برات یکی از ثبت های زیر انجام میشود:
1) اگر دریافت کننده برات، خودش صادرکننده آن باشد، در دفاتر صادرکننده چنین ثبتی خواهیم داشت:
حساب اسناد دریافتی **
حساب های دریافتی **
بابت اطلاع از قبولی برات صادره
2) اگر دریافت کننده وجه برات شخص دیگری باشد؛ دراین صورت پس از اطلاع از قبولی برات صادره توسط متعهد ثبت زیر انجام می شود:
حساب های پرداختی (ذینفع) **
حساب های دریافتی (متعهد برات) **
بابت اطلاعا از قبولی برات صادره
-چنانچه برات در سررسید پرداخت نشود؛ یکی از حالات زیر رخ می دهد(نکول سفته):
الف) حساب های دریافتی **
حساب اسناد دریافتی **
بابت نکول وجه برات
ب) حساب های دریافتی (متعهد) **
حساب های پرداختی (ذینفع) **
بابت عدم پرداخت وجه برات توسط متعهد
ج) حساب های پرداختی (ذینفع) **
حساب صندوق (بانک) **
بابت پرداخت وجه برات توسط صادرکننده به ذینفع
-ایجاد حساب اسناد دریافتی مشکوک الوصول لازم نیست؛ زیرا اگر اسناد دریافتنی نکول شود به حساب های دریافتی منتقل می شود و دریافت آنها از همان طریق است که در حساب های دریافتی بیان شد. البته در پایان سال مالی؛ نسبت به مجموع مانده حساب های دریافتنی و اسناد دریافتی، مطالبات مشکوک الوصول محاسبه می شود و هزینه سوخت مطالبات ثبت می شود.
.jpg)
