الف) جاری: صندوق، بانک، تنخواه، بدهکاران، اسناد دریافتنی، موجودی مواد وکالا، سپرده های دریافتی، پیش پرداخت ها که همگی استهلاک پذیر هستند.
ب) غیرجاری(ثابت، بلندمدت):
1_ب) استهلاک پذیر مانند ساختمان ، ماشین آلات، ملزومات واثاثه
2_ب) استهلاک ناپذیر مانند زمین، حق سرقفلی، ارزش علائم تجاری(البته زمین کشاورزی که قابلیت کشت خود را از دست دهد استهلاک پذیرست).
تعریف بهای تمام شده دارایی ثابت بیان می کند؛ مخارج متعارفی است که برای تحصیل دارایی و آماده نمودن جهت استفاده و… انجام می شود.دراین تعریف چند نکته مدنظر است:
الف) مخارج متعارف تحصیل دارایی ثابت:مبالغی که به صورت متعارف و عادی در خرید یا تحصیل دارایی می پردازیم منظور می شود. یعنی اگر مبلغی را به صورت غیرعادی پرداخت کنیم نباید جزو بهای تمام شده دارایی منظور کنیم.
-اگر ساختمانی رابه مبلغ 6/000/000 ریال خریداری کنیم و 200/000 ریال بابت حق بنگاه (دلالی) و 400/000 ریال بابت نقل و انتقال سند مالکیت بپردازیم، این هزینه ها جزو هزینه های عادی متعارف است وباید به عنوان قیمت تمام شده ساختمان منظور کنیم وقیمت تمام شده را 6/600/000 ریال ثبت کنیم ولی اگر مبلغی رابه صورت غیرعادی پرداخت کنیم، این هزینه ها نباید به عنوان قیمت تمام شده دارایی ثابت منظور کنیم.
برای مثال، اگر دستگاهی را از کشور دیگری به مبلغ 5/000/000 ریال خریداری کنیم و هزینه حمل 400/000 ریال؛ گمرکی 200/000 ریال، انبارداری گمرک 10/000 ریال باشد و درضمن 50/000 ریال جریمه عدم تحویل به موقع بپردازیم؛ برخلاف باقی هزینه های انجام شده، این جریمه جزو هزینه متعارف نیست و بهای تمام شده دارایی فوق،5/610/000 ریال می شود و 50/000 ریال جریمه جزو هزینه های مالی می باشد.
ب) آماده نمودن دارایی ثابت:بهای تمام شده دارایی شامل کلیه هزینه هایی است که تا زمان آماده نمودن جهت بهره برداری و استفاده ازآن دارایی متحمل می شویم برای مثال، یک دستگاه پرس، جهت کارخانه به مبلغ 4/000/000 ریال خریداری می شود. باپرداخت 300/000 ریال هزینه زیرسازی محل نصب و 150/000 ریال نصب و راه اندازی دستگاه؛ بهای تمام شده دستگاه پرس 4/450/000 ریال می باشد.
حال اگر بعد از نصب و راه اندازی معلوم شود جایگاه نصب مناسب نیست، هرگونه هزینه ایی که برای جابجایی آن متحمل شویم دیگر هزینه عادی و متعارف نمی باشد. بنابراین به عنوان هزینه دوره جاری منظور می شود نه بهای تمام شده دارایی.
1) خرید دارایی ثابت به صورت نقد
2) خرید دارایی ثابت به صورت نسیه
3) خرید دارایی ثابت به صورت نقد و نسیه
4) خرید دارایی ثابت به صورت گروهی و چند دارایی باهم یکجا
5) ساخت دارایی ثابت داخل موسسه برای استفاده
6) تحصیل از طریق معاوضه
7) تحصیل دارایی به صورت رایگان (اهدایی یا جایزه)
1) خرید دارایی ثابت به صورت نقد
مثال) یک وسیله نقلیه توسط شرکت بهراد به مبلغ 200/000 ریال به صورت نقد خریداری شد.ثبت آن به صورت زیر است:
وسیله نقلیه 200/000
بانک/صندوق 200/000
بابت خرید نقدی یک دستگاه پژو برای شرکت
2) خرید دارایی ثابت به صورت نسیه
در این گونه خرید ها، باید توجه داشت که دارایی ثابت به قیمت نقدی در حساب ها، نشان داده می شود و هرگونه تحفیف نقدی که استفاده نشود یا هزینه بهره ای که بایت خرید مدت دار ایجاد شود به صورت جدا از قیمت دارایی های ثابت شناسایی می شود.(توجه شود طبق استاندارد های حسابداری، اگر برای تحصیل یک دارایی وامی دریافت شد، بهره مدتی که قبل از بهره برداری است، می توان به بهای تمام شده اضافه کرد ولی از موقع بهره برداری، بهره آن به هزینه های مالی منظور می شود.)
مثال) اگر یک دستگاه مونتاژ در مورخ 73/6/1 که مبلغ نسیه آن 4/500/000 ریال است با شرط (ن/20/10/60)(نسیه 60 روزه 10% تحفیف در صورت تسویه 20 روزه) خریداری شود ودر 73/7/15 با فروشنده تسویه حساب شود، چون از تخفیف نقدی استفاده نشده؛ داریم:
45/000 = %10 * 4/500/000
قیمت نقدی 4/050/000 = 450/000 - 4/500/000
73/6/1) دستگاه مونتاژ 4/050/000
حساب های پرداختنی 4/050/000
73/7/15) حساب های پرداختنی 4/050/000
هزینه های مالی (تخفیفات از دست رفته) 450/000
صندوق 4/500/000
بابت تسویه خرید دستگاه و از دست دادن تخفیف نقدی
مثال) شرکت حمید، ماشین آلات مورد نیاز خود را در تاریخ 75/6/31 با پرداخت 4 فقره سفته 500/000 ریالی وبه سررسید خر 6 ماه خریداری می کند. ارزش متعارف ماشین آلات ذکر شده، 1/200/000 ریال است. داریم:
ماشین آلات 1/200/000
کسر اسناد پرداختی (هزینه های بهره پرداختی) 800/000
اسناد پرداختی 2/000/000
که درهر سررسید 6 ماهه تا زمان تسیوه نهایی، ثبت زیر صورت می گیرد:
اسناد پرداختی 500/000
هزینه بهره 200/000
نقد و بانک 500/000
کسر اسناد پرداختی 200/000
3) خرید دارایی ثابت به صورت نقد و نسیه کوتاه مدت:
مثال) شرکت مقداد مقداری اثاثه را به مبلغ 3/000/000 ریال در مورخ 75/5/7 خریداری نموده که ½ را نقدا پرداخت و بقیه را قرار شده است در تاریخ 75/7/15 به فروشنده پرداخت نماید.درصورتی که معامله سخنی از تخفیفات نقدی و بهره به میان نیامده باشد، داریم:
اثاثه 3/000/000
نقد و بانک 1/500/000
بستانکاران 1/500/000
بابت خرید نقد و نسیه اثاثه در 75/5/7
بستانکاردان 1/500/000
بانک 1/500/000
بابت پرداخت مابقی بدهی خرید اثاثه در 75/7/15
4) خرید گروهی از دارایی ها به صورت یکجا:
مثال) در 70/4/31 شما در یک معامله، یک دستگاه پرس، یک موتور جوش و یک لیفتراک را جمعا به مبلغ 11/000/000 ریال به صورت نقد خریداری کرده اید. اگر بخواهید این دارایی ها را در حساب ها نشان دهید در مرحله اول باید براساس نظر کارشناس رسمی، قیمت هردستگاه ارزیابی شود. که به صورت زیر ارزیابی انجام شده و مبلغ 1/000/000 ریال به عنوان هزینه کارشناسی پرداخت شدو بنابراین بهای تمام شده معامله 12/000/000 ریال می گردد و داریم:
دستگاه پرس 3/000/000 درصد نسبت به کل 20%
موتور جوش 6/000/000 40%
لیفتراک 6/000/000 40% ⇐ جمع کل 15/000/000
درمرحله دوم سهم هردارایی از قیمت پرداختی را محاسبه می کنیم
2/400/000 = %20 * 12/000/000
4/800/000 = %40 * 12/000/000
4/800/000 = %40 * 12/000/000
دستگاه پرس 2/400/000
موتور جوش 4/800/000
لیفتراک 4/800/000
صندوق 12/000/000
بابت ثبت دارایی های خریداری شده به صورت یکجا
5) ساخت دارایی های ثابت
گاهی شرکت های تولیدی، دارایی های ثابت خود را توسط امکانات موجود می سازند. تمام مخارجی که به طور مستقیم قابل تخصیص به دارایی است و درنتیجه احداث دارایی به وجود آمده است جز بهای تمام شده محسوب می شود ودر طول دوره ساخت به حساب دارایی منظور می گردد مانند: مواد مستقیم، دستمزد و هزینه های سربار.
مثال) شرکت تولیدی مهتاب، اگر ساخت سوله شرکت را به پیمانکار واگذار می کرد 750/000 ریال باید پرداخت می کرد ولی توسط پرنسل خود با صرف مخارج زیر ساخته شده هزینه های انجام شده و نحوه ثبت آن عبارت است از:
مصالح مصرفی 300/000
دستمزد 200/000
سایز هزینه ها 50/000 ⇐جمع پرداختی 550/000
ساختمان (سوله) 550/000
صندوق (بابت مصالح مصرفی وسایر هزینه ها) 350/000
بستانکاران (حقوق پرداختنی) 200/000
6) تحصیل دارایی ثابت از طریق معاوضه
قبل از بیان این مورد به تعاریف زیر نیاز است:
ارزش دفتری دارایی ثابت: عبارت است از قیمت تمام شده منهای استهلاک انباشته آن.
ارزش متعارف دارایی ثابت:عبارت است از قیمت روز و بازار دارایی.
نکته: همان طور که قبلا بیان شد در معاوضه دارایی های ثابت غیرمشابه، اساس ثبت دارایی جدید، ارزش متعارف (بازار) دارایی واگذار شده است. یعنی اگر شرکت یا موسسه ای به آپارتمان خود نیاز ندارد در عوض به یک پارکینگ جهت نگهداری اتومبیل ها نیاز دارد.آپارتمان خود را با پارکینگ موسسه دیگر معاوضه کند و آپارتمان که بهای تمام شده آن 8/000/000 ریال و ارزش متعارف آن 6/000/000 ریال است واگذار شود، دارایی جدیدی که کسب می کند به قیمت 6/000/000 ریال ثبت می شود.
مثال) شرکت پندار و استقلال ماشین آلات و تجهیزات خود را معاوضه کرده اند. اطلاعات زیر موجود است. درایی ها غیرمشابه و نقدی معاوضه شده اند.
شرکت پندار شرکت استقلال
بهای تمام شده ماشین آلات 60/000 بهای تمام شده تجهیزات 100/000
استهلاک انباشته 10/000 استهلاک انباشته 10/000
ارزش دفتری 50/000 ارزش دفتری 90/000
ارزش متعارف 70/000 ارزش متعارف 60/000
دفاتر شرکت پندار
تجهیزات 70/000
استهلاک انباشته ماشین آلات 10/000
ماشین آلات 60/000
سود حاصل از معاوضه 20/000
بابت معاوضه ماشین آلات تجهیزات
⇒چون دارایی های غیر مشابه هستند مجازیم سود را ثبت کنیم
دفاتر شرکت استقلال
ماشین آلات 60/000
استهلاک انباشته تجهیزات 10/000
زیان حاصل از معاوضه 30/000
تجهیزات 100/000
بابت معاوضه تجهیزات و ماشین آلات
7) تحصیل دارایی به صورت رایگان
گاهی افراد خیر یا دستگاه های دولتی، دارایی هایی را به موسسات بدون دریافت وجهی اهدا یا واگذاری می کنند. طبق استانداردهای حسابداری؛ تحصیل این گونه دارایی ها باید به ارزش متعارف در حساب ها نشان داده شود.
مثال) فردی زمینی را برای احداث یک کارخانه به شرکت الوند هدیه می کند که قیمت بازار آن 6/000/000 ریال است.(توجه شود که سود نیست، بلکه سرمایه است و بنابراین مالیات ندارد و البته زمین استهلاک نیز ندارد پس هزینه ای هم به هزینه ها اضافه نمی شود ولذا هیچ تاثیری در مالیات شرکت ندارد ولی اگر ساختمان بود هرسال هزینه استهلاک اضافه می شد.)
زمین 6/000/000
سرمایه 6/000/000
بابت ثبت اهدای زمین به شرکت به قیمت متعارف
.jpg)
