هزینه های تولید بخشی از بهای تمام شده کالا ساخته شده می باشد که آن نیز بخشی از بهای تمام شده کالا فروش رفته است. هزینه های تولید نیز خود از سه بخش تشکیل شده است؛ مواد مستقیم، دستمزد مستقیم وسربار تولید.
ب.ت.ک.فروش رفته: موجودی کالا اول دوره + بهای تمام شده کالاب ساخته شده - موجودی کالا پایان دوره
ب.ت.ک.ساخته شده: کار در جریان ساخت اول دوره + هزینه های تولید - کار درجریان ساخت پایان دوره
هزینه های تولید: مواد مستقیم + دستمزد مستقیم + سربار تولید
در این فصل به تشریح هریک از این سه عنصر می پردازیم. قبل ازهر چیز برای محاسبه مواد مستقیم مصرف شده در تولید باید ابتدا انواع روش های ثبت موجودی مواد را بشناسیم:
برای ثبت گردش موجودی ها دو روش وجود دارد:
1) سیستم دائمی
2) سیستم ادواری
سیستم دائمی (ثبت گردش موجودی در حساب موجودی کالا): در این روش در حساب موجودی کالا گردش موجودی کالا به طور پیوسته در طی دوره ثبت می شود و خرید و فروش کالا در حساب موجودی کالا ثبت می گردد. با هر خرید موجودی کالا اضافه می شود و باهر فروش، دو ثبت باید انجام شود؛ یکی کاهش موجودی کالا و افزایش بهای کالای فروش رفته و دوم، ثبت میزان فروش کالا در حساب فروش.
در قبال افزایش میزان حجم کار طی دوره، درهر لحظه می توان بهای تمام شده کالای فروش رفته و مبلغ موجودی هر کالا و مواد را داشت و برای محاسبات مدیریتی طی دوره بسیار مفید است.
سیستم ادواری( ثبت گردش موجودی ها در حساب خرید) حساب موجودی کالا طی دوره گردش ندارد، فقط در پایان دوره موجودی کالا اصلاح می شود و طی دوره خرید مواد در حساب کنترل خرید ثبت می گردد و فروش فقط یک ثبت دارد، آن هم ثبت میزان فروش کالا درحساب فروش، ودر پایان دوره مانده حساب خرید به حساب مصرف مواد و موجودی پایان دوره منتقل می شود.
- تفاوت عمده ثبت بین دو روش در ثبت فروش می باشد. در روش ادواری باهر فروش یک ثبت زده می شود؛
حساب دریافتنی **
فروش **
اما در سیستم دائمی علاوه براین ثبت لازم است مانده موجودی هانیز اصلاح شود:
بهای تمام شده کالا فروش رفته **
موجودی جنس فروش رفته **
-در سیستم دائمی؛ خرید کالا، تخفیفات نقدی خرید کالا، برگشت از خرید و هزینه حمل خرید، همگی با حساب موجودی کالا بیان می شود، یعنی در موقع خرید :
موجودی کالا و مواد **
حساب های پرداختنی **
-در سیستم ادواری باهر خرید:
خرید **
حساب های پرداختنی **
-در روش ادواری؛ خرید کالا یا مواد خام در حساب موقت خرید ثبت می گردد و برگشت از خرید و تخفیفات و هزینه حمل خرید و تخفیفات نقدی خرید نیز در حساب هایی با همین نام ثبت می گردند. در پایان دوره مالی نیز، موجودی اول دوره از حساب موجودی کالا، حذف و موجودی آخر دوره به جای آن ثبت می گردد. غیر از ثبت های موجودی اول و پایان دوره، مورد دیگری در حساب موجودی کالا ثبت نمی شود.
-برای تعیین میزان موجودی کالا، در هر لحظه میزان موجودی مقداری در حساب کاردکس سیستم نمایش داده می شود ، اما برای موجودی ریالی کالاها، متفاون می باشد. در روش دائمی موجودی ریالی نیز همانند موجودی مقداری در هر موقع، در کاردکس قابل رویت است اما برای روش ادواری، باید موجودی ابتدای دوره را با خرید ها جمع و سپس قیمت میانگین موجودی (یا قیمت بر اساس فایفو و لایفو یا هر روش دیگری که درنظر گرفته شده) را محاسبه نمود. حال یر اساس نرخ بدست آمده، مبلغ فروش ها و مصرف مواد را از آن کسر می کنیم تا موجودی پایان دوره بدست آید.
- مقدار موجودی پایان دوره را باید، با مقدار انبار گردانی مقایسه نمود و اختلاف های احتمالی آن بررسی شود. در زمان انبارگردانی که کارکنان برای شمارش موجودی انبار آماده می شوند، حضور بازرسان یا حسابرسان داخلی به عنوان ناظر الزامی است، صورت کالا ها در اختیار امور مالی قرار داده می شود تا بهای آنها را تعیین کند قاعده اساسی برای تعیین ارزش موجودی های کالا یا مواد، رعایت اصل بهای تمام شده و استفاده از یکی از روش های تعیین موجودی کالا می باشد.
موقع خرید:
سیستم ادواری ⇓ سیستم دائمی ⇓
ورود و خروج های مربوط به خرید و برگشت همه ی ورود و خروج کالا در سیستم دائمی،
از خرید در حساب های زیر ثبت می شود: در حساب موجودی ثبت می شود.
حساب هزینه حمل کالا خریداری شده
حساب تخفیفات نقدی خرید
حساب برگشت از خرید
کنترل خرید کالای ایکس ** موجودی کالای ایکس **
حساب های پرداختنی ** حساب های پرداختنی **
موقع فروش ⇓ موقع فروش ⇓
صندوق/ حساب های دریافتنی ** صندوق/ حساب های دریافتنی **
فروش ** فروش **
بابت ثبت فروش کالا بهای تمام شده کالا فروش رفته **
موجودی کالا **
- چون در هر لحظه، حساب موجودی کالا در سیستم دائمی باید بیانگر میزان موجودی کالا باشد، بنابراین باهر فروش، موجودی کالا نیز باید کسر شود.
نکته) هزینه حمل کالا خریداری شده ودیگر هرینه های مشابه خرید؛ در سیستم ادواری، در نهایت در صورت سود و زیان به صورت جداگانه می آید و به حساب خرید منتقل می گردد، اما در سیستم دائمی درهر ثبت، به موجودی کالا منتقل می شود.
نکته) مسلما هزینه ثبت در سیستم دائمی بیشتر از روش ادواری است اما در سیستم دائمی درهر لحظه می توان میزان موجودی ودر نهایت میزان سود و زیان را داشت و موجودی را با واقعیت مقایسه نمود، امام در سیستم ادواری این امتیاز ها وجود ندارد. در ضمن با نرم افزار های حسابداری، تفاوت محسوسی در هزینه استفاده از روش دائمی نسبت به ادواری نمی باشد، زیرا همه سندهای مربوط به ثبت فروش را نرم افزار انجام می دهد ولی حجم اطلاعات اضافه می شود.
مثال) فعالیت های شرکت مهر در فروردین ماه 80 به صورت زیر است. مطلوبست ثبت هر دو سیستم دائمی و ادواری:
1) خرید نقدی کالا به مبلغ 200/000 ریال
2) فروش نسیه کالا به مبلغ 500/000 ریال که بهای تمام شده آن 200/000 ریال است.
3) برگشت از فروش کالا فروش رفته به مبلغ 50/000 ریال.
4) خرید نسیه کالا به مبلغ 100/000 ریال.
5) برگشت کالا خریداری شده به مبلغ 20/000 ریال.
6) فروش نسیه 30 روزه با شرط 4% در 10 روز اول به مبلغ 2/000/000 ریال که بهای تمام شده آن 800/000 ریال بود.
7) خریدار کالا در فاصله 7 روز بدهی خود را پرداخت نمود.
8) خرید نسیه کالا به مبلغ 1/000/000 ریال با شرط ن/ 30-10/2.
9) پرداخت هزینه حمل کالا خریداری شده به مبلغ 100/000 ریال.
10) شرکت مهر (رویداد 8) بدهی خود را در فاصله 10 روز پرداخت نمود.
11) فروش نقدی کالا به مبلغ 1/000/000 ریال و بهای تمام شده کالا 700/000 ریال.
12) هزینه حمل کالای فروش رفته به مبلغ 20/000 ریال پرداخت شد.
پاسخ)
سیستم ادواری⇓ سیستم دائمی⇓
1) خرید کالا 200/000 1) موجودی کالا 200/000
صندوق 200/000 صندوق 200/000
بابت خرید نقدی کالا بابت خرید نقدی کالا
2) ح های دریافتنی 500/000 2) ح های دریافتی 500/000
فروش 500/000 فروش 500/000
بابت فروش نسیه کالا ب.ت.ک.فروش رفته 200/000
3) برگشت از فروش و تخفیفات 50/000 موجودی کالا 200/000
ح های دریافتی 50/000 بابت فروش نسیه کالا
بابت برگشت کالای فروخته شده 3) موجودی کالا 50/000
4) خرید کالا 100/000 ح های دریافتی 50/000
ح های پرداختی 100/000 بابت برگشت از فروش نسیه
بابت خرید نسیه کالا 4) موجودی کالا 100/000
5) ح های پرداختی 20/000 ح های پرداختی 100/000
برگشت از خرید و تخفیفات 20/000 بابت خرید نسیه کالا
بابت برگشت کالای خریداری شده به طور نسیه 5) ح های پرداختی 20/000
6) ح های دریافتی 2/000/000 موجودی کالا 20/000
فروش 2/000/000 بابت برگشت تعدادی از کالا خریداری شده
بابت فروش نسیه به شرط ن/30-10/4 6) ح هاب دریافتی 2/000/000
7) صندوق 1/920/000 فروش 2/000/000
تخفیفات نقدی فروش 80/000 ب.ت.ک.فروش رفته 800/000
ح های دریافتی 2/000/000 موجودی کالا 800/000
80/000=%4*2/000/000 بابت فروش نسیه کالا به شرط ن/30-10/4
1/920/000=2/000/000-80/000 7) صندوق 1/920/000
8) خرید کالا 1/000/000 تخفیفات نقدی فروش 80/000
ح های پرداختی 1/000/000 ح های دریافتی 2/000/000
بابت خرید نسیه به شرط ن/30-10/2
9) هزینه حمل کالا خریداری شده 100/000 8) موجودی کالا 1/000/000
صندوق 100/000 ح های پرداختی 1/000/000
بابت پرداخت هزینه حمل کالا خریداری شده بابت خرید نسیه به شرط ن/30-10/2
10) ح های پرداختی 1/000/000 9) موجودی کالا 100/000
تخفیفات نقدی خرید 20/000 صندوق 100/000
صندوق 980/000 بابت پرداخت هزینه حمل کالا خریداری شده
20/000=%2*1/000/000 10) ح های پرداختی 1/000/000
980/000=1/000/000-20/000 موجودی کالا 20/000
11) صندوق 1/000/000 صندوق 980/000
فروش 1/000/000 بابت تسویه طلب خرید کالا و اخذ تخفیف
بابت فروش نقدی کالا 11) صندوق 1/000/000
12) هزینه حمل کالا فروخته شده 20/000 فروش 1/000/000
صندوق 20/000 ب.ت.ک. فروش رفته 700/000
بابت پرداخت هزینه حمل کالای فروخته شده موجودی کالا 700/000
بابت فروش نقدی کالا
12) هزینه حمل کالای فروش رفته 20/000
صندوق 20/000
بابت پرداخت هزینه حمل کالای فروخته شده
* نکته مهم) درو سیستم ادواری؛ هزینه حمل کالا خریداری شده به صورت سود و زیان منتقل می شود و به حساب خرید منتقل می گردد اما در سیستم دائمی، در هر ثبت به موجودی کالا منتقل می شود اما هزینه حمل کالا فروخته شده در هر دو سیستم، جزو هزینه های توزیع و فروش است و ثبت یکسان دارد.
در روش دائمی، جساب موجوی کالا باهر خرید و فروش تغییر می کند و در هر لحظه مانده ان، مانده موجودی کالا موسسه می باشد. اما در روش ادواری، حساب موجودی کالا گردش ندارد فقط موجودی اول دوره و پایان دوره در آن ثبت می گردد. برای ثبت موجودی پایان دوره پس از انبارگردانی و تعیین میزان موجودی، باید ابتدا موجودی اول دوره را جذف کنیم و سپس موجودی پایان دوره را به جای آن قرار دهیم:
خلاصه سود وزیان **
موجودی کالا **
ثبت بستن موجودی کالا اول دوره
موجودی کالا **
خلاصه سود و زیان **
ثبت موجودی کالا پایان دوره
-وقتی حساب خلاصه سود و زیان مانده بستانکار داشته باشد به معنی ایجاد سود می باشد. برای درک ساده تر اینکه چرا موجودی که اضافه شده، سود ایجاد شد، فرض کنید موجودی کالا پایان دوره بیشتر باشد، پس مصرف مواد اولیه کمتر از خرید و تولید بوده بنابراین هزینه کمتر و سود بیشتر می شود و برعکس.
موجودی های جنسی و کالا؛ از دارایی های بسیار جاری در واحدهای تجاری یا تولیدی هستند. این موجودی ها در هر لحظه، مقدار جنس فروش نرفته یا ساخته نشده را نمایش می دهند. خرید موجودی های جنسی یا برای فروش یا به عنوان مواد اولیه و هزینه اصلی ساخت کالا استفاده می شود. در فروشگاه ها، کالا هایی که در پایان دوره مالی در انبارها یا ویترین ها موجود است و همچنین در واحدهای تولیدی و صنعتی، مقداری کالا و مواد اولیه که به صورت نیمه ساخته یا در جریان ساخت در دستگاه های تولیدی وجود دارند، همچنین اجناسی که به صورت امانی نزد موسسات دیگر باشد، چون این قبیل کالاها فروخته نشده اند و انتقال مالکیت نداده شده اند، باید در صورت موجودی برداری آخر دوره، منظور شوند. میزان این کالاها برای تعیین سود ناویژه و ویژه موسسه بسیار نقش مهم و اساسی دارد.
اگر بهای موجودی های پایان دوره مبلغی کمتر تعیین شود، به همان میزان سود خالص موسسه کمتر نشان داده خواهد شد، زیرا مانند آن است که مواد اولیه بیشتری مصرف شده است و بهای تمام شده کالا فروش رفته بیشتر خواهد شد و بنابراین سود کمتر خواهد شد.
مثال) در سال 1373 شرکت خرم مبلغ 2/506/000 ریال فروش خالص، 700/000 ریال هزینه های عمومی شرکت، 1/400/000 ریال خرید خالص داشته است. موجودی کالا در پایان سال معادل 500 کیلو خشکبار می باشد که با روش میانگین، ارزش آن 350/000 ریال اما با روش اولین صادره از اولین وارده، مبلغ 308/000 ریال ارزش دارد. موجودی اول سال برابر با 200/000 ریال بوده است.
سود خالص = سود ناخالص - هزینه های عملیاتی
سود ناخالص = فروش خالص - بهای تمام شده کالای فروش رفته
بهای تمام شده کالای فروش رفته = موحودی اول دوره + خرید طی دوره - موجودی پایان دوره
الف) بهای تمام شده با روش میانگین ⇐ 1/250/000= (350/000 - 1/400/000+ 200/000)
سود خالص ⇐ 556/000 = 700/000 - 1/250/000 - 2/506/000
ب) بهای تمام شده با روش فایفو ⇐ 1/292/000 = (308/000 - 1/400/000 + 200/000)
سود خالص ⇐ 514/000 = 700/000 - 1/292/000 - 2/506/000
ملاحظه می شود تفاوت سود خالص 42/000 = 514/000 - 556/000 و تفاوت موجودی کالا پایان دوره در دو روش نیز 42/000 =308/000-350/000 ریال است؛ یعنی با افزایش ارزش موجودی کالا پایان دوره، سود ویژه نیز به همان میزان افزایش می یابد و این یعنی تاثیر مستقیم دارد.
الف) شناسایی ویژه (برای هر دو سیستم ادواری و دائمی)
ب) میانگین موزون ( ثابت برای سیستم ادواری و متغیر در سیستم دائمی)
ج) LIFO (لایفو) (اولین صادره از آخرین وارده)(برای هردو سیستم دائمی و ادواری)
چ) FIFO (فایفو) (اولین صادره از اولین وارده)(برای هردو سیستم دائمی و ادواری)
شناسایی ویژه
برخی از کالاها دارای سند مالکیت هستند و بهای تمام شده هر واحد از کالاهای موجود را از سند مالکیت آن که شامل بهای تمام شده نیز است؛ می توان اندازه گیری نمود. این روش فقط برای کالاهایی از قبیل املاک، مستغلات، اراضی، وسایل نقلیه می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
مثال) یک شرکت لیزینگ خودرو یه شرح زیر در هفت مرحله اتومبیل خریداری کرده است، مطلوبست تعیین ارزش خودروهای موجود به روش شناسایی ویژه.
در مرحله اول 101 الی 599 هر دستگاه 20/000 ریال
در مرحله دوم 1201 الی 1400 هر دستگاه 21/000 ریال
در مرحله سوم 2601 الی 2900 هر دستگاه 19/000 ریال
در مرحله چهارم 3301 الی 3700 هر دستگاه 22/000 ریال
در مرحله پنجم 4501 الی 4999 هر دستگاه 23/000 ریال
در مرحله ششم 5201 الی 5600 هر دستگاه 20/500 ریال
در مرحله هفتم 6101 الی 6500 هر دستگاه 16/500 ریال
در پایان سال 70، خودروهای باقیمانده عبارتند از های 411 فی 20/000، 512 فی 20/000، 1390 فی 21/000، 2701 فی 19/000، 3420 فی 22/000، 4806 فی 23/000، 4900 فی 23/000، 4991 فی 23/000، 5511 فی 20/500، 6401 تا 6500 فی 19/500.
پاسخ) طبق لیست داده شده ازرش موجودی خودروها عبارتست از:
2/241/500=(19/500)20/000+20/000+21/000+19/000+22/000+23/000+23/000+20/500+100جمع همه موجودی ها
روش میانگین
1) میانگین موزون(ثابت در سیستم ادواری)
در این روش با فرض ثبت خرید ها در حساب های موقت (ادواری) باید جمع کل کالای خریداری شده طی دوره و بهای موجودی کالا اول دوره را بر تعداد یا مقدار کالای خریداری شده طی دوره و موجود در اول دوره تقسیم کننده تا بهای یک واحد از کالای باقیمانده در پایان دوره به صورت میانگین موزون بدست آید، سپس بهای یک واحد معین شده را در تعداد واحدهای باقیمانده ضرب کرده تا بهای موجودی کالا در پایان دوره حاصل شود.
-این عمل برای هر نوع کالا به تنهایی محاسبه کرده وبا جمع همه آنها بهای کل موجودی کالا پایان دوره بدست می آید.
مثال) اطلاعات مربوط به حساب های خرید کالا در شرکت هما در سال 73 به شرح زیر است:
1) موجودی کالا در اول 1373 به تعداد 200 عدد با بهای هرواحد 7/000 ریال
2) خرید در 73/2/2 به قیمت تمام شده تعداد 800 عدد به بهای هر واحد 7/500 ریال
3) خرید در 73/7/15 به قیمت تمام شده تعداد 1000 عدد به بهای هر واحد 800 ریال
4) تعداد موجودی در پایان سال که در نتیجه انبارگردانی بدست آمده است 400 واحد می باشد.
مطلوبست تعیین بهای موجودی کالا پایان دوره به روش میانگین موزون.
پاسخ)
1/400/000 = 700 * 200
6/000/000 = 7500 * 800
8/000/000 = 8000 * 1000
کل واحدهای آماده فروش طی دوره 2000 = 1000 + 800 + 200
بهای تمام شده کالای آماده برای فروش 15/400/000 = 8/000/000 + 6/000/000 + 1/400/000
7/700 = 2000 ÷ 15/400/000 نرخ میانگین
3/080/000 = 7700 * 400 موجودی کالا پایان دوره
12/320/000 = 7700 * 1600 کالا فروش رفته یا مصرف شده
2) میانگین ساده (در سیستم ادواری)
در این روش جمع قیمت های خرید بر تعداد خرید تقسیم می شود، تا نرخ میانگین محاسبه شود. البته مسلم است دقت و کاربرد این روش بسیار پایین می باشد.
مثال) با ارقام مثال قبل داریم:
7/500 = 3 ÷(7/000+7/500+8/000)
2/800/000 = 7500 * 400 =موجودی کالا پایان دوره
3) روش میانگین متغیر (در سیستم حساب های دائمی)
به طور معمول در روش دائمی خرید کالا، برای هر کالا یک کارت کالا نگهداری می شود و خرید و فروش های آن کالا به بهای تمام شده در کارت مزبور، ثبت می گردد در ستون خرید، اجناس وارده و در ستون فروش، صادره ها ثبت می گردد.
هزینه حمل خرید نیز در ستون خرید با سرشکن کردن روی هر واحد خریداری شده اصافه می شود.
-در روش حساب های دائمی که خریدها در موجودی کالا ثبت می شود و مصرف و فروش ها از موجودی کاسته می شود، تمام خریدهای کالا طی دوره به بهای تمام شده در حساب موجودی کالا بدهکار می شود و باهر مرحبه فروش کالا به بهای تمام شده، از حساب موجودی کالا کسر و بستانکار می شود. در این روش درهر مرتبه خرید، بهای هر واحد براساس میانگین موزون تعیین و کلیه کالاهایی که باید در مرحله بعد؛ از انبار خارج گردد برهمین مبنا محاسبه و در ستون صادره ثبت گردد.
1) فایفو در روش ادواری: دراین روش اجناسی که موسسه برای اولین بار خریده باشد، در اولین فروش فروخته می شود. اگر موسسه تولیدی است (مواد را به محصول تبدیل می کند) اولین مواد خریداری شده، برای اولین ساخت کالا ارسال می شود، یعنی در موسسه تجاری، اولین فروش ها از اولین خریدها و در موسسه تولیدی، اولین ارسال به خط تولید از اولین مواد خام خریداری شده است. بنابراین مقدار موجودی کالا پایان دوره از خریدهای آخر وماقبل، محاسبه می شود.
مثال) از شرکت بیتا اطلاعات مربوط به کالا آماده فروش در سال 74 به شرح زیر در دست است:
در پایان سال از کالای الف، 150 عدد و از کالا ب 140 عدد باقی است. مطلوبست تعیین قیمت موجودی کالای پایان دوره به روش فایفو.
اطلاعات مربوط کالا ی الف کالای ب
موجودی اول سال 60 عدد فی 300 ریال 400 عدد فی 500 ریال
خرید اول 200 عدد فی 320 ریال 200 عدد فی 520 ریال
خرید دوم 300 عدد فی 340 ریال 300 عدد فی 540 ریال
خرید سوم 400 عدد فی 360 ریال 400 عدد فی 560 ریال
خرید چهارم 100 عدد فی 450 ریال 100 عدد فی 600 ریال
فروش اول و دوم و سوم و …
پاسخ) در روش فیفو فرض بر این است که موجودی آخر دوره از خرید های آخر باقیمانده است؛ پس از موجودی کالا ی الف 150 عدد باقیمانده تعداد 100 عدد از خرید چهارم و 50 عدد باقیمانده از خرید سوم می باشد.
موجودی پایان سال الف 58/000 = 18/000+40/000 = 360*50+450*100 ( کالای الف
82/400 = 22/400 + 60/000 = 560*40+ 600*100 ⇒ 140 عدد باقیمانده ( کالای ب
ریال 140/400 = 82/400 + 85/000 جمع کل موجودی کالا
2) فایفو در روش دائمی: در روش ادواری تعیین قیمت در پایان سال صورت می گیرد و هر مقدار فروش یا مصرف دربین خرید ها رخ دهد، در نظر گرفته نمی شود و فرض می شود همه فروش یکجا در بعد از خریدها آمده است، اما در روش دائمی، تعیین قیمت به صورت دائمی و پیوسته انجام می شود ودر کارت قیمت کالا، درهر دفعه خرید و فروش یا صدور برای تولید، قیمت موجودی تا آن دفعه محاسبه می شود و صدور یا فروش نیز به میزان آن از مانده موجودی کسر می شود برگشت از خرید نیز همانند قبل، در ستون وارده، به صورت منفی () و برگشت از فروش در ستون صادره، به صورت منفی() نوشته و کسر می گردد.
1) در روش ثبت ادواری: همان گونه که گفته شد، در روش ادواری برای ثبت خرید کالا از حساب های موقت (خرید و فروش و برگشت از خرید و برگشت از فروش) استفاده می شود. در روش ادواری؛ موجودی کالا فقط در پایان سال، ارزیابی و تعیین می گردد. در صورتی مه در روش دائمی، هر نوع کالا کارت موجودی دارد و به طور دائمی و در طی سال؛ تعیین قیمت می شود.
در سیستم ادواری روش لایفو، چون فرض می شود تمام فروش ها در پایان دوره از موجودی کسر شود، با داشتن مقدار موجودی کالا آخر دوره (توسط انبارگردانی) و تعداد خریدهای طی دوره، بهای موجودی آخر دوره محاسبه می شود. یعنی در روش ادواری فرض می شود، اول تمام خرید ها صورت گرفته و سپس فروش ها در نظر گرفته می شود، در روش لایفو، موجودی آخر دوره مربوط به موجودی اول دوره و اولین خریدها می باشد.
مثال) اطلاعات زیر مربوط به تجارتخانه سپهر در سال 74 می باشد. در طی سال تعداد 1310 عدد از کالا الف و 1300 عدد از کالای ب فروش رفته است. مطلوبست تعیین قیمت موجودی کالا آخر دوره به روش لایفو.
کالای الف ⇓ کالای ب ⇓
موجودی ابتدای سال 60 عدد فی 300 ریال 400 عدد فی 500 ریال
خرید اول 200 عدد فی 340 ریال 200 عدد فی 520 ریال
خرید دوم 300 عدد فی 340 ریال 300 عدد فی 540 ریال
خرید سوم 400 عدد فی 360 ریال 400 عدد فی 560 ریال
خرید چهارم 500 عدد فی 380 ریال 500 عدد فی 580 ریال
پاسخ) ابتدا باید تعداد موجودی کالا آخر سال محاسبه شود.
150 = 1310 - (200+300+400+500) + 60 موجودی الف در پایان سال
140 = 1300 - (200+300+400+500) + 40 موجودی ب در پایان سال
در مورد کالای الف به تعداد 150 واحد کوجود است طبق روش لایفو باید 60 عدد آن موجودی اول دوره باشد و مابقی از خرید اول ، پس داریم:
46/800 = 320* 90+ 300* 60 موجودی پایان دوره
72/000 = 520* 100+ 500* 40 موجودی کالا ب
2) در روش دائمی: در روش ثبت دائمی، برای خرید کالا باید برای هر نوع کالا ی خریداری شده در طول سال، یک کارت موجودی کالا نگهداری شود و روش قیمت گذاری در طول سال به طور دائم اعمال می شود. در کارت حساب به روش لایفو؛ در ستون صادره، کالا فروخته شده به قیمت تمام شده آخرین خرید و از ستون های مانده از مانده قبلی کسر می گردد و مانده جدید با قیمت لایفو نوشته می شود.
در شرایط تورم که قیمت ها روبه افزایش است، اگر روش FIFO مورد استفاده قرار گیرد، چون موجودی پایان دوره از آخرین خریدهاست، موجودی پایان دوره افزایش می یابد و بنابراین بهای کالا فروش رفته، مصرف شده کاهش می یابد و سود افزایش می یابد و برعکس اکر روش LIFO مورد اسفاده قرار گیرد، چون بهای تمام شده کالا بیشتر می شود، سود کمتر می شود.
در شرایط رکودی یعنی زمانی که قیمت هت کاهش می یابد، اگر از روش LIFO استفاده گردد، موجودی پایان دوره که از اولین خریدهاست، بیشتر است و بهای تمام شده کالا ساخته شده کمتر می شود، پس سود بیشتر می شود. و در روش FIFO برعکس این موضوع اتفاق می افتد، یعنی موجودی پایان دوره کاهش و در نتیجه سود کاهش می یابد.
.jpg)
