گزارش تولید

برای تعیین گزارش تولید «نحوه اثر گذاری بهای تمام شده کالا در جریان ساخت بر بهای تمام شده کالا تکمیل شده» از 2 روش استفاده می شود:

1) گزارش تولید به روش میانگین

2) گزارش تولید به روش فایفو

- در روش فایفو درصد تکمیل کالای در جریان ساخت ابتدای دوره مورد نیاز است. در روش میانگین نیاز به درصد تکمیل کالا در جریان ابتدای دوره نمی باشد، در عوض در فایفو نیازی به قیمت تمام شده اجزای تشکیل دهنده کالا در جریان ابتدای دوره (مواد و تبدیل) نیست.

- در تهیه گزارش تولید به روش میانگین، تمامی هزینه هایی که در پایان دوره یا طی دوره ایجاد می شود با یکدیگر جمع و بر معادل آحاد تکمیل شده همان دوره سرشکن می شود. زمانی استفاده از روش میانگین امکان پذیر می باشد که بهای کالا در جریان اول دوره بر حسب مواد، دستمزد و سربار (تبدیل) مشخص باشد.

                                                                   معادل آحاد تکمیل به روش میانگین

شرح                                                                            مواد                                  دستمزد                                سربار

واحدهای تکمیل شده                                                      **                                      **                                     **

+ کالا در جریان آخر دوره                                                 **                                      **                                      **

= معادل آحاد تکمیل شده به روش میانگین                       ***                                    ***                                     ***

- اگر کالای در جریان اول دوره از مقادیر فوق کسر گردد، معادل آحاد تکمیل شده به روش فایفو بدست می آید. بنابراین اگر کالا در جریان ساخت اول دوره صفر باشد، نتایج روش های میانگین و فایفو یکسان خواهد بود.

مثال) الف: کالای در جریان ساخت پایان دوره که از لحاظ مواد 100% و هزینه تبدیل 40% تکمیل می باشد، 280 واحد و کالای های تکمیلی و منتقل شده به مرحله بعد 830 واحد، شروع دوره 100 واحد، کالای در جریان ابتدای دوره 200 واحد. مطلوبست محاسبه معادل آحاد تکمیل.

پاسخ الف) توجه: به دلیل آنکه درصد تکمیل کالای در جریان ساخت اول دوره ذکر نشده از روش میانگین استفاده می شود. 

جدول آحاد تکمیل به روش میانگین

                                                                                                مواد                          تبدیل

واحدهای تکمیلی و انتقالی به مرحله بعد                                        830                            830

+ کالای درجریان ساخت انتهای دوره                                              280                            112 = 40% * 280

جمع معادل آحاد تکمیل شده                                                       1110                              942

ب) در صورتی که درصد تکمیل کالای در جریان ساخت اول دوره  از لحاظ مواد 80% و از لحاظ هزینه تبدیل 40% باشد، مطلوبست محاسبه معادل آحاد تکمیل شده به روش فایفو.

پاسخ ب) 

جدول آحاد تکمیل شده به روش فایفو

شرح                                                                                     مواد                                       تبدیل

واحدهای تکمیلی و انتقالی به مرحله بعد                                    830                                        830

+ کالا در جریان ساخت پایان دوره                                             280                                     112 = 40% * 280

- کالا در جریان اول دوره                                                 ( 160) = 80% * 200                  (80) = 40% * 200

جمع معادل آحاد تکمیل شده                                                  950                                         862

هزینه دوباره کاری

برخی محصولات معیوب و غیرقابل پذیرش با انجام کارهای مجدد، نواقص آن برطرف وبه عنوان کالای سالم فروخته می شود. به هزینه هایی که برای این امر تخصیص می یابد، هزینه دوباره کاری روی محصولات گویند.

مثال) فرض کنید مواد و دستمزد و سربار تخصیص یافته به هر واحد محصول به ترتیب 30/000 و 40/000 و 20/000 ریال باشد و هزینه های دوباره کاری مربوط به 5 واحد کالای معیوب شامل مواد مستقیم و دستمزد مستقیم و سربار تولید به ترتیب برابر 40/000 و 100/000 و 50/000 ریال باشد. حالات زیر را خواهیم داشت:

کنترل کالا در جریان ساخت                    100/000

                                           کنترل مواد                         30/000

                                          دستمزد پرداختنی                40/000

                                         سربار تخصیص یافته             20/000

حالت الف) دوباره کاری عادی و مربوط به یک سفارش خاص باشد:

کنترل کالا در جریان ساخت (سفارش خاص)               190/000

                                                                 کنترل مواد                         40/000

                                                                دستمزد پرداختنی                100/000

                                                                سربار تخصیص یافته تولید    50/000

حالت ب) دوباره کاری عادی و مربوط به هزینه مشترک سفارشات باشد:

کنترل سربار دایره تولید (مربوط به دوباره کاری ها) 190/000

                                                    کنترل مواد                             40/000

                                                   دستمزد پرداختنی                     100/000

                                                   سربار تخصیص یافته تولید        50/000

حالت پ) دوباره کاری ها غیرعادی باشد:

زیان ناشی از دوباره کاری             190/000

                                  کنترل مواد               40/000

                                 دستمزد پرداختنی       100/000

                                سربار تخصیص یافته تولید      50/000

هزینه های دوباره کاری منابع تلف شده ای را برجسته میکند که اگر محصولات به شیوه ای درست تولید می شد، قابل اجتناب بود. این اطلاعات باعث میشود مدیریت درصدد راه هایی برای کم کردن هزینه دوباره کاری ها برآید.

برای مثال از طریق طراحی محصولات یا فرآیند های جدید آموزش کارکنان یا سرمایه گذاری در ماشین آلات جدید، محاسبه هزینه های دوباره کاری به مدیریت کمک می کند با تجزیه و تحلیل هزینه و منفعت، گزینه پیش رو را انتخاب نماید.

نکته 1) در روش فایفو هریک از اقلام بهای تمام شده تولید یعنی مواد، دستمزد و سربار (تبدیل)، جداگانه بر معادل آحاد تکمیل تقسیم می شوند تا بهای تمام شده هر واحد بدست آید، اما در روش میانگین تمام اقلام بهای تمام شده ابتدای دوره یعنی هزینه مواد و دستمزد و سربار (هزینه های انتقالی از مرحله قبل) با هزینه های طی دوره جمع شده و مجموع آنها بر معادل آحاد تقسیم می شوند تا بهای تمام شده هر واحد به طور میانگین محاسبه شود.

نکته 2) اگر ضایعات در پایان دوره عملیات ایجاد شود، به طور کامل در معادل آحاد تکمیل شده منظور می شود تا به موجودی پایان دوره منظور نشود و فقط به بهای تمام شده تولید اضافه  کنیم.

نکته 3) اگر درصد ضایعات عادی بیشتر از کالای در جریان پایان دوره باشد، در داخل معادل آحاد تکمیل شده منظور نشود و فقط به بهای تمام شده تولید اضافه کنیم.

نکته 4) ضایعات غیرعادی در هر صورت در معادل آحاد تکمیل شده منظور می شود تا جداگانه محاسبه شود و به بهای تولید و موجودی پایان دوره منتقل نشود و هزینه دوره می باشد. هزینه ضایعات غیرعادی را از کالای در جریان ساخت کسر و به هزینه ضایعات غیرعادی منتقل می کنیم. اگر ضایعات غیرعادی فروش رفت، وجه حاصل فروش را از هزینه ضایعات غیرعادی کسر می کنیم.

مثال) شرکت کاوه در دو دایره محصولات خود را تولید می کند و از هزینه یابی مرحله ای استفاده می کند. در دایره 2 از روش میانگین استفاده می کند. مواد اولیه در دایره 2 هنگامی که درجه تکمیل محصولات به 75% می رسد، اضافه می شود. افزایش مواد موجب افزایش تعداد تولید نمی گردد. بازرسی و کنترل کیفیت (نقطه بروز ضایعات) زمانیکه درجه تکمیل 80% باشد، انجام و ضایعات بوجود آمده مشخص می شود. ضایعات عادی در این دایره نباید بیشتر از 5% واحد های انتقالی از دایره باشد. اطلاعات زیر در دسترس می باشد:

اطلاعات تولید دایره 2)

            موجودی ابتدای دوره (90% تکمیل)                                           8000 واحد 

           کالای انتقال یافته از دایره 1                                                       22000 واحد

           واحدهای تکمیل شده                                                              24000 واحد

           واحدهای در جریان ساخت پایان دوره (20% تکمیل)                    4500 واحد

اطلاعات هزینه دایره 2)

           موجودی ابتدای دوره (انتقالی از دایره 1)                                    4/080/000 ریال

           مواد اولیه                                                                             2/400/000

          هزینه تبدیل                                                                          432/000

          جمع                                                                                     6/912/000 ریال 

هزینه های طی دوره)

         انتقالی از دایره 1                                                                     11/370/000 ریال 

         مواد اولیه                                                                              5/337/500

        هزینه تبدیل                                                                           1/107/900

         جمع                                                                                    17/855/400

        جمع هزینه های منظور شده                                                     24/767/400 ریال 

مطلوبست تنظیم گزارش هزینه تولید دایره 2 با استفاده از روش میانگین.

    پاسخ) 

گزارش هزینه تولید دایره 2 به روش میانگین

الف) جدول تعدادی 

کار در جریان اول دوره    8/000 واحد                                           واحدهای تکمیل شده                              24/000

                                                                                             کار در جریان آخر دوره                              4500

                                                                                             ضایعات عادی                              1100 = 22/000 * 5%

کالا دریافتی از دایره     22/000 واحد                                           ضایعات غیرعادی (مازاد 1100 واحد)             400

جمع ورودی               30/000 واحد                                           جمع خروجی                                        30/000 واحد

ب) جدول معادل آحاد:                             انتقالی از دایره 1                      مواد                         تبدیل 

واحد های تکمیل شده دایره 2                   24/000                               24/000                        24/000

کالا در جریان آخر دوره                             4500                                     -                              900 = 20% * 4500

ضایعات عادی                                        1100                                     1100                            880 = 80% * 1100

ضایعات غیرعادی                                    400                                     400                            320 = 80% 400

جمع                                                    30/000                                25/500                      26/100

توجه شود که مواد در نقطه 75% تکمیل در دایره 2 اضافه می شود بنابراین کالا در جریان پایان دوره در دایره 2 هیچ موادی دریافت نمی نماید.

پ) هزینه های تولید             انتقالی از دایره قبل                مواد              هزینه تبدیل                 جمع مواد تبدیل  

کالا در جریان اول دوره              4/080/000                  2/400/000           432/000                     6/912/000

هزینه های دوره                      11/370/000                5/377/500          1/107/900                  17/755/400

جمع هزینه دوره                     15/450/000               7/777/500         1/539/900                  24/757/400

معادل آحاد                           30/000                        25/500                  26/100                            -

بهای تمام شده یک واحد         515               +              305            +         59             =              879 ریال

ت) تخصیص هزینه ها 

بهای کالا انتقال یافته                     21/096/000                = 879 * 240/000

ضایعات عادی                              953/920                   = (59 * 880)+(305*1100)+(515*1100)

بهای کالا تکمیل شده                    22/049/920               = (59 *900)+(515*4500)

کالا در جریان آخر دوره                 2/370/600                 = (59*320)+(305*0)+(515*4500)

ضایعات غیرعادی                       346/880                    = (59*320)+(305*400)+(515*400)

جمع هزینه های تحصیص یافته  24/767/400

 حسابداری ضایعات 

هزینه ضایعات عادی فقط یک هزینه کنترل کیفیت کالای تولید شده نمی باشد و علاوه بر هزینه های مستقیم کارگر و مواد از دست رفته، شامل هزینه هاکیک تعویض و دوباره کاری و عدم رضایت مندی مشتری از کالا و کاهش اعتبار محصول را نیز باید به آن اضافه نمود. ضایعات از جهت برنامه ریزی و کنترل مدیریت بسیار درخور اهمیت است. مدیریت برای برنامه ریزی جامع باید بکوشد تا بهترین و با صرفه ترین روش تولید را انتخاب نماید و اطمینان حاصل کند که ضایعات بوسیله کنترل های معینی مهار گردیده اند.

کنترل هزینه

فقط به معنای کاهش هزینه نیست بلکه باید تطابق کیفی محصول تولید شده با استاندارد در نظر گرفته شود. هدف از کنترل هزینه کمک به مدیریت در امر تولید کالا یا خدمات قابل استفاده به:

الف) کمترین قیمت ممکن 

ب) منطبق بر استانداردهای کیفی از پیش تعیین شده می باشد.

کنترل ضایعات

به معنی شناسایی شخص یا عامل بروز ضایعات و رفع آنهاست. با برنامه ریزی ضایعات می توان بوسیله جایگزین کردن نیروی انسانی ماهر و تکنولوژی پیشرفته و یا حتی مدیریت کارامد، می توان:

الف) تعداد ضایعات را کاهش

ب) کیفیت تولید را بهبود بخشید.

- ضایعات عادی به مشابه یکی از هزینه های تولیدی می باشد و همانند هزینه های تولیدی به واحد های سالم تخصیص می یابد. این ضایعات در شرایط عادی تولید بوجود آمده و غیرقابل اجتناب می باشد و می توان با استفاده از تجربه پیش بینی کرد اما بر خلاف ضایعات عادی که مانند هزینه های تولیدی می باشد، ضایعات غیرعادی مانند هزینه های طی دوره به حساب سود و زیان منظور می گردد و در یک حساب جداگانه جمع آوری می شود تا دقیقا بررسی و علل بروز آن مشخص گردد.

- این ضایعات غیرقابل پیش بینی بوده و به طور غیر مترقبه به عللی مانند نا مرغوبی مواد، سهل انگاری کارگران یا نقص ناگهانی ماشین آلات بروز می کند. می توان با برنامه ریزی دقیقی این ضایعات را تا حد قابل توجهی کنترل کرد.

- در حسابداری ضایعات بهای تمام شده محصولات ضایع شده در جریان تولید بر حسب نوع ضایعات و مقطع شناسایی به کالای ساخته شده کالا در جریان ساخت و حساب سود و زیان انتقال می یابد. در مقطع بررسی و تشخیص ضایعات، مشخص می گردد که تا چه حد ضایعات از لحاظ هزینه های تولید، تکمیل یافته هستند و با شناسایی این ضایعات در مقطع بررسی از جریان تولید این واحدها جلوگیری به عمل می آید.

مثال) اگر نقطه بازرسی در موقعیت 80% باشد و کالای در جریان ساخت در موقعیت تکمیلی 60% باشد، آیا هزینه ضایعات عادی به کالای در جریان ساخت پایان دوره تخصیص می یابد؟

پاسخ) خیر چون درجه تکمیل در جریان ساخت 60% می باشد و هنوز به مقطع بروز ضایعات (نقطه بازرسی 80%) نرسیده است. هزینه این ضایعات عادی به کالای در جریان ساخت پایان دوره تخصیص نمی یابد.

- اگر ضایعات غیرعادی در موقعیت تکمیلی 100% (پایان مراحل تولید) بوجود آید، تعداد این واحدها در جدول معادل آحاد تکمیل شده منظور می شود و هزینه های مربوطه (مانند حالت ایجاد یکنواخت طی تولید) در حساب جداگانه منظور و به حساب سود و زیان دوره منتقل می شود.

مثال) شرکت احمد از هزینه یابی مرحله ایی به روش فایفو استفاده می کند. مواد در ابتدای جریان تولید وارد اولین دایره که دایره مخلوط می باشد، می گردد. هزینه های تبدیل به طور یکنواخت در طی دوره به حساب منظور می گردند. ضایعات در پایان عملیات تولیدی هر مرحله مشخص می گردند. اطلاعات زیر مربوط به شهریور ماه سال 73 است.

موجودی کالا در جریان ساخت اول دوره که درجه تکمیل آن از نظر هزینه های تبدیل 30% بوده

هزینه تبدیل جمعا 13500                                                                500 کیلو

ضایعات عادی                                                                                60

ضایعات فوق العاده (غیرعادی)                                                          40

واحدهای سالم و انتقال یافته                                                           2000

موجودی کالا در جریان ساخت پایان دوره (60% تکمیل)                       600

هزینه های تبدیل از قرار هر کیلو 100 ریال می باشد. مطلوبست:

1)  محاسبه آحاد وارده به تولید در دایره مخلوط در شهریور ماه

2) معادل آحاد تکمیل شده برای تعیین هزینه تبدیل یک واحد تولید شده 

3) جمع هزینه تبدیل در کالای در جریان ساخت پایان دوره 

4) جمع هزینه های تبدیل در کالای انتقالی از دایره مخلوط 

5) جمع هزینه های تبدیل که به حساب دایره مخلوط منظور شده است

6) در صورتی که شرکت احمد روش میانگین را بکار ببرد معادل آحاد تکمیل شده برای هزینه های تبدیل را محاسبه نمایید.

7) در صورت بکار بردن روش میانگین جمع هزینه تبدیل منظور شده به دایره در این دوره چقدر است؟ فرض کنید هزینه تبدیل یک واحد به روش میانگین 100 ریال باشد.

1) کالا در جریان ساخت پایان دوره + ضایعات غیر عادی و عادی + کالاهای صادره تکمیل شده +کالاهای وارده به تولید طی دوره + کالای در جریان ساخت اول دوره = 

                                                                  2200 = کالای وارده به تولید طی دوره  ⇒ 600+40+60+2000 =  X  + 500       

2)                                                            جدول معادل آحاد تکمیل شده به روش فایفو

 شرح                                                                                    مواد                                 تبدیل

کالا تکمیل شده و انتقال یافته                                                   2000                                    2000

کسر می شود:

معادل کالای در جریان ساخت اول دوره 30%                             (500)                                   (150)

اضافه می شود:

معادل کالای در جریان ساخت پایان دوره 60%                           600                                        360

ضایعات عادی                                                                       60                                           60

ضایعات غیرعادی                                                                  40                                           40

جمع                                                                                 2310                                        2310

3) هزینه تبدیل کالای در جریان پایان دوره = 36/000 = 100 * (60% * 600)

هزینه تبدیل کالاهای انتقالی از دایره مخلوط = هزینه تبدیل موجودی اول دوره + هزینه تبدیل جهت تکمیل موجودی اول دوره + هزینه ناشی از ضایعات عادی اول دوره +هزینه تبدیل واحدهای شروع و تکمیل شده

                                                               204/500 = (100 * 60)+(100 * (2000-500))+(100 *(70% * 500))+ 13500 ⇒

جمع هزینه های تبدیل منظور شده به دایره مخلوط = هزینه تبدیل کالای در جریان ساخت اول دوره + معادل آحاد تولید از نظر تبدیل * هزینه تبدیل هر واحد

                                                                                                                        244/500 = 100 * (2310 + 13500 ⇒

4) اختلاف روش فایفو و میانگین در معادل آحاد در جریان ساخت اول دوره است. اگر معادل کالای در جریان ساخت اول دوره که در دوره قبل تکمیل شده است را به جمع آحاد تولید شده از نظر تبدیل با روش فایفو اضافه می کنیم، معادل آحاد تولید با روش میانگین بدست می آید. بنابراین 

                                                        2460 = (30%) * 500+ 2310 = معادل آحاد تولید شده از نظر تبدیل با روش میانگین 

                                     259/500 = 100 * 2460 + 13500 = جمع هزینه تبدیل منظور شده به دایره مخلوط با روش میانگین 

                                        259/500 = 100 * 2460 +2310 = جمع هزینه تبدیل منظور شده به دایره مخلوط با روش میانگین

مثال هزینه یابی مرحله ای با روش میانگین ضایعات )

شرکت سهامی چرم هلما به تولید چرم اشتغال دارد. سود شرکت در زمان 9 ماه گذشته کاهش یافته است و شرکت درصدد یافتن راه حلی برای افزایش سود است. به همین منظور عملیات تولیدی هر مرحله را مورد بررسی دقیق قرار می دهد. یکی از محصولات عمده کمربند چرمی است. تولید کمربند ها در یک دایره صورت می گیرد. در این دایره نوار های چرمی دوخته شده تحت فشار قرار می گیرد سپس رنگ می شود. سگک کمربند ها هنگامی وصل می گردند که کمربندها در موقعیت تکمیلی 70% از نظر هزینه های تبدیل قرار دارند سپس کمربندها به دایره تکمیل ارسال می شوند. هزینه های تبدیل در طول جریان تولید به حساب منظور می گردند. کمربند ها در فرآیند تولید دوباره مورد بررسی قرار می گیرند.

اول ) بلافاصله پس از نصب سگک یعنی مقطع 70% تکمیل 

دوم ) در پایان فرایند تولید یعنی 100% تکمیل 

کارخانه از روش میانگین استفاده می کند. کمربندها به عمده فروشی به بهای هر واحد 9/950 ریال فروخته می شود. مدیریت مایل است که هزینه تولید هر کمربند را با درآمد حاصله از فروش آن مقایسه نماید، از این رو گزارش هزینه تولید را برای شهریور ماه خواسته اند. این اطلاعات برای تصمیم گیری در مورد افزایش بهای کمربند و تغییراتی در سیستم تولید ان مورد استفاده قرار خواهد گرفت. به منظور کنترل و برنامه ریزی شرکت بهای تمام شده هر واحد را 5/350 ریال در نظر گرفته است. در اول شهریور ماه موجودی کالا در جریان ساخت تعداد 400 عدد می باشد که از نظر هزینه 25% تکمیل بوده اند. هزینه های موجودی اول شهریور ماه به شرح زیر می باشد:

موجودی نوار چرم                         20/600

موجودی سگک                            4/450

هزینه تبدیل                                20/700

جمع                                          45/850 ریال

مطلوبست تهیه گزارش هزینه تولید برای مدیران سطح بالا که حاوی اطلاعات زیر باشد:

1) الف) تهیه جدول معادل آحاد تکمیل شده از نظر مواد و هزینه های تبدیل 

ب) هزینه تولید هر واحد از معادل آحاد برای مواد و هزینه های تبدیل 

پ) نحوه تخصیص هزینه به کالای در جریان ساخت پایان دوره و واحدهای تکمیل شده و انتقال یافته 

ج) محاسبه بهای تمام شده هر کمربند به روش میانگین برای تعداد 6800 کمربند سالم 

2) اگر شرکت تصمیم بگیرد که تعداد 300 عدد کمربند را که به عنوان ضایعات عادی مشخص شده بودند مجددا برای تعمیر به دایره تولیدی برگرداند، هزینه های تولیدی این واحدها که باید به حساب دایره مربوطه منظور گردد را محاسبه کنید.

پاسخ)

                                                                     شرکت سهامی چرم هلما

                                                     گزارش سهامی عام شده تولید کمربند چرمی 

                                                           برای شهریور ماه **13 به روش میانگین

الف) جدول مقداری تولید                                        واحد                            واحد

واحدهای در جریان ساخت اول دوره                          400

واحدهای اقدام به تولید                                         7600

واحدهای تکمیل و انتقال یافته                                                                  6800

واحدهای در جریان ساخت پایان دوره                                                         700

ضایعات عادی                                                                                         300

ضایعات غیرعادی                                                                                     200

جمع                                                                8000                              8000

ب) جدول معادل آحاد تولید شده                            مواد(چرم)                         مواد (سگک)                          تبدیل

واحدهای تکمیل و انتقال یافته                                 6800                                 6800                                 6800

واحدهای در جریان ساخت پایان دوره                        700                                     -                                     350

ضایعات عادی                                                        300                                   200                        270 = 200 +(70% * 100)

ضایعات غیرعادی                                                    200                                     -                            80= 40% * 200

معادل آحاد تکمیل شده                                         8000                                  7000                                 7500

پ) جدول هزینه های منظور شده به تولید            مواد(چرم)                     سگک              تبدیل                   جمع

کالا در جریان ساخت اول دوره                              1000                             -                   300                      1300

هزینه های طی دوره                                          20600                         4550             20700                    45850

جمع هزینه ها                                                  21600                         4550              21000                     47150

معادل آحاد تکمیل شده                                     8000                          7000                7500                     22500

بهای تمام شده یک واحد                                    2/7+                         0/65+               2/8                    =6/15

ج) جدول تسهیم هزینه ها                                 مبلغ                           مبلغ                                 

کالای تکمیل و انتقال یافته                               41820                            -

ضایعات عادی                                                 1696                            -

بهای کالا تکمیل شده و انتقال یافته                                                     43516

کار در جریان ساخت پایان دوره                                                           2870

ضایعات غیرعادی                                                                               764

جمع                                                           43516                           47150

2) برای ضایعات عادی دوباره هزینه های تبدیل و سگک لازم خواهد بود بنابراین هزینه تولید مجدد آنها عبارت است از:

                                                                                                                                 1035 = (%65 + 2/8) * 300

خلاصه روش های مختلف حسابداری ضایعات

1) ضایعات عادی و دارای ارزش فروش باشد:

حساب موجودی کالا ضایع شده  **

                                حساب موجودی هزینه تولید (سربار)  **

یا

حساب موجودی کالا ضایعات شده   **

هزینه تولیدی (سربار)                    **

                                 کالا در جریان ساخت      **

2) ضایعات غیرعادی و دارای ارزش فروش باشد:

حساب موجودی ضایعات (بهای فروش)   **

زیان محصولات ضایع شده                    **

                               حساب کالای در جریان ساخت         **

3) ضایعات غیرعادی و دارای ارزش فروش باشد و مسئول یا فرد تولید کننده این ضایعات یه عنوان بدهکار شرکت برای پرداخت باقی هزینه ها شناخته می شود:

حساب موجودی ضایعات (به میزان ارزش فروش ضایعات)  **

حساب های دریافتی (مسئول وشخص خاطی)                  **

                                                  حساب کالای در جریان ساخت        **

ضایعات مواد برحسب مقیاس های فیزیکی یا غیرمالی مانند کیلوگرم ثبت می گردند و ضایعات با توزین یا شمارش به کمیت تبدیل می شود. با این کار از زمینه سرقت منابع جلوگیری می شود و در ضمن گزارش های ضایعات مواد به عنوان مدرک مرجع، برای تهیه گزارش و مقایسه مقادیر واقعی و استاندارد تهیه می گردد.

زمان شناسایی ضایعات

1) شناسایی ضایعات مواد در زمان فروش ضایعات

موقع برگشت ضایعات به انبار، ثبت حسابداری ندارد اما باید برای آمار رسید انبار صادر و مقدار ضایعات ثبت انبار شود. موقع فروش ضایعات به یکی از 3 حالت زیر می توان ثبت حسابداری انجام دارد:

الف) به عنوان کاهنده مواد مصرفی تولید:

وجه نقد/حساب های دریافتنی   **

                          کنترل کالا در جریان ساخت/مواد مستقیم   **

ب) به عنوان سایر درآمدها (درآمد های غیر عملیاتی):

وجه نقد/حساب های دریافتنی   **

                           سایر درآمدها/فروش ضایعات   **

پ) به عنوان کاهنده سربار تولید:

وجه نقد/حساب های دریافتنی  **

                              کنترب سربار تولید   **

2) شناسایی ضایعات مواد در زمان ایجاد

در برخی موارد ارزش موجودی ضایعات مواد قابل توجه می باشد. در چنین شرایطی انعکاس ضایعات مواد به عنوان موجودی بر اساس برآورد محتاطانه خالص ارزش بازیافتنی (اقل قیمت بازار و بهای تمام شده) توجیه پذیر  است، زیرا هزینه های تولید و مبلغ قابل بازیافت ضایعات مواد در یک دوره حسابداری شناسایی می شود. برخی شرکت ها، فروش ضایعات مواد را به تاخیر می اندازند تا قیمت ها مناسب شود. همچنین به طور معمول ضایعات مواد برگشتی به انبار سریعا فروخته یا دفع می شود و هزینه هایی در مدت طولانی به آن تخصیص می یابد. 

دراین حالت برای ثبت حسابداری ان می توان به عنوان کاهنده سربار ثبت نمود:

ضایعات مواد مشترک سفارش ها:

کنترل مواد/موجودی ضایعات      **

                          کنترل سربار تولید    **

و اگر برای سفارش خاص می باشد، از هزینه کنترل کالا در جریان ساخت آن سفارش کاسته می شود:

کنترل مواد/موجودی ضایعات   **

                      کالا در جریان ساخت، سفارش شماره 00    **

در این حالت در موقع فروش ضایعات بهای حاصل را از موجودی ضایعات کسر نموده و در صورت مصرف مجدد ضایعات در تولید، به حساب کار در جریان ساخت اضافه نماییم:

موقع فروش ضایعات:

وجه نقد/حساب های دریافتنی  **

                         کنترل مواد/موجودی ضایعات   **

در صورت مصرف مجدد ضایعات در تولید:

کنترل کالا در جریان ساخت   **

                     کنترل مواد/موجودی ضایعات   **

شیوه حسابداری ضایعات مواد در سیستم هزینه یابی مرحله ای مانند حسابداری ضایعات مواد مشترک در هزینه یابی سفارش کار می باشد؛ زیرا روش مرحله ای برای تعیین بهای تمام شده انبوهی از محصولات مشابه کاربرد دارد.