حسابداری: حسابداری حوزه ای از فعالیت های خدماتی است که می تواند اطلاعات اقتصادی و مالی را در قالب گزارش های مالی فراهم سازد تا تصمیم گیری های صحیح اقتصادی و مالی برای استفاده بهینه از منابع انجام شود.
حسابداری دانشی است که با به کار گیری آن اطلاعات مربوط به معاملات و عملیات مالی و رویدادهای دارای اثر مالی بر یک موسسه یا سازمان، جمع آوری، تجزیه و تحلیل ، اندازه گیری ،ثبت، طبقه بندی، تجمیع و تلخیص و اندازه گیری می شود.به عبارت دیگر حسابداری، شناسایی و اندازه گیری و ثبت و در نهایت گزارش کردن اطلاعات برای استفاده کنندگان می باشد به گونه ای که امکان قضاوت و تصمیم گیری آگاهانه برای آنها فراهم شود.
تلخیص: طبقه بندی و خلاصه کردن اطلاعات به شکل مناسب به صورت خلاصه و قابل استفاده و گزارش باشد را تلخیص می گویند. مثلا جمع فروش سالانه انواع محصول را به تفکیک نوع محصول گزارش نماید، تا نتایج آن را بررسی و تحلیل نمایند.
گزارش های حسابداری: خلاصه اطلاعات مربوط به رویداد های مالی موثر بر یک واحد اقتصادی خاص را گزارش حسابداری می گویند.
شخصیت حسابداری: به واحد اقتصادی مشخصی مه اطلاعات و گزارش های حسابداری فقط در مورد آن تهیه می شود می گویند.
1-درون سازمانی: گزارش هایی که برای مدیران و گردانندگان موسسه و هیأت مدیره واحد اقتصادی در فواصل زمانی کوتاه تهیه می شود.
2-برون سازمانی: این گزارش ها برای سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان، اداره مالیات و… تهیه میشوند و هر فرد یا سازمانی را شامل میشود که حق دریافت اطلاعات مالی از موسسه را دارد و برمبنای آن در نحوه داد و ستد با موسسه تصمیم گیری می کند حتی فروشندگان و خریداران کالا نیز می توانند جزء این دسته باشند.
حسابداری به مرور زمان جهت پاسخگویی مناسب تر به نیاز های استفاده کنندگان درون سازمانی و برون سازمانی به شاخه های زیادی تقسیم شده که عبارتند از:
1) حسابداری مالی (Financial Accounting): شاخه ای از حسابداری که به تهیه و ارائه گزارش های مالی مورد نیاز استفاده کنندگان برون سازمانی(مانند سرمایه گذاران، اعتباردهندگان، دارایی، بیمه های اجتماعی و…) می پردازد.«در حسابداری مالی بحث تجارت و بازرگانی می باشد»
2) حسابداری مدیریت (Management Accounting): شاخه ای از حسابداری که گزارش های مالی درون سازمانی را تهیه و در اختیار مدیران و برنامه ریزان موسسه قرار می دهد، و اطلاعات واقعی یا برآوردی را برای کمک به برنامه ریزی در اختیار مدیران قرار می دهد. حسابدار مدیریت با مدیر امور مالی در زمینه برنامه ریزی برای تامین وجوه مالی مورد نیاز آتی و با مدیر فروش در زمینه تهیه اطلاعات تعیین قیمت فروش محصولات همکاری می کند.
3) حسابداری صنعتی (Cost Accounting): فعالیت بازرگانی تنها در قالب داد وستد نمی تواند باشد بلکه تولید و استفاده از منابع و مواد اولیه و تبدیل آن به کالا وفروش محصولات نیز نیاز به ثبت و نگهداری در حساب ها دارد. در واحد های تولیدی، قیمت تمام شده محصولات را بادر نظر گرفتن هزینه مواد مصرف شده و دستمزد پرداختی برای تبدیل آن به کالا و هزینه ماشین آلات مورد استفاده درتولید مشخص می نمایند. به این روش های خاص حسابداری در تعیین فیمت تمام شده کالا های ساخته شده، حسابداری صنعتی گویند.
4) حسابداری دولتی (Govermental Accounting): حکومت ها به اطلاعات مربوط به مالیات ها و استفاده از روش های حسابداری مطابق با نیازهای حکومتی و اعماب قدرت نیاز داشته و دارند و در همین راستا حسابداری دولتی به عنوان رشته ای خاص تکامل یافته و حساب درآمد و هزینه ها به سیستم پیچیده ای که شامل موارد زیر است تکمیل گردیده است:
الف) درآمدها و مخارج دستگاه های دولتی در قالب برنامه و فعالیت
ب) اطلاعات صورت حساب ها و گزارش های لازم برای تصمیم گیری مدیران دولتی
ج) بررسی و کنترل صحت عمل کارگزاران امور مالی دولت (ذیحسابی دولت)
ح) گزارش هایی از وضع اداره امور مالی کشور
5) حسابداری مالیاتی (Tax Accounting): مربوط به قوانین و مقررات و نحوه اخذ مالیات از اشخاص حقیقی و حقوقی و درآمدهای دولت است که به وسیله ممیزین مالیاتی اداره مالیات جمع آوری می شود.
6) حسابداری بودجه ای (Budgetary Accounting): عبارت است از نحوه تهیه و تنظیم بودجه تولید و فروش و نهایتا عملکرد واحدتجاری در دوره مالی آینده و مقایسه بودجه های پیش بینی شده با واقعیت.
7) حسابرسی (Auditing): نتایج فعالیت حسابداران موسسات باید برای اینکه قابل اتکاء و اعتماد باشد مورد رسیدگی حسابرسان درستکار و دارای مهارت و صلاحیت تخصصی قرار گیرد تا با رسیدگی به اسناد و مدارک و حساب های
موسسه، هرگونه اشتباه و سوء استفاده کشف گردد و درستی و قابل قبول بودن صورت ها و گزارش های مالی موسسسات بی طرفانه اعلام گردد.
به حسابداران حرفه ای که این وظیفه را به عهده گرفته اند حسابرس و به کاری که انجام می دهند حسابرسی گویند.گرچه با پیشرفت علم حسابرسی، دیگر آن را شاخه ای از حسابداری نمی دانند.
الف) واحد های اقتصادی از نظر مالکیت:
واحد های عمومی: در مالکیت دولت ی اسایر نهاد های عمومی قرار دارد مانند شهرداری ها
واحد های تعاونی: در مالکیت اعضاء واحد های اقتصادی قرار دارد مانند تعاونی های کارگری و روستایی
واحد های خصوصی: به یک یا چند نفر تعلق دارد مانند فروشگاه ها و کارخانه ها
ب) واحدهای اقتصادی از نظر هدف فعالیت:
واحدهای انتفاعی: با هدف کسب سود و منفعت مادی جهت مالکان آن تشکیل می شود مانند واحدهای صنفی (مالکیت خصوصی)، شرکت های تعاونی (مالکیت تعاونی) و شرکت فولاد ایران (مالکیت عمومی)
واحدهای غیر انتفاعی: هدف از تشکیل آن کسب منفعت مادی برای مالکان آن نیست بلکه هدف اصلی می تواند آموزش، ارائه خدمات خاص و… باشد.البته می تواند در قبال ارائه کالا یا خدمات وجه دریافت نماید (مثل مدارس عیرانتفاعی) یا وجه دریافت نکند (مثل خیریه ها و انجمن های مردمی(NJO))
ج) واحدهای اقتصادی از نظر نوع فعالیت:
واحدهای خدماتی: خدمات به مشتریان ارائه و به ازای آن کارمزد یا حق الزحمه دریافت می کند مانند بانک ها، هتل ها ، تعمیرگاه ها و موسسات حسابداری
واحدهای بازرگانی: به خریدو فروش مواد خام، تولیدات و کالا ها اشتغال دارند مانند فروشگاه ها
واحدهای تولیدی: به ساخت کالا های اقتصادی ومحصولات می پردازند مانند کارحانه ها حتی واحد تولید آب و برق و گاز نیز تولیدی محسوب می شوند.
د) واحدهای اقتصادی از نظر تعداد مالکیت:
انفرادی: مالکیت آن متعلق به یک نفر است مثل اکثر فروشگاه ها
غیر انفرادی: مالکیت آن به دو یا چند نفر می باشد مثل شرکت ها
